10.DERS
TUTANAKLAR
Tutanak, görevliler önünde cereyan eden bir işlemde, görüşülen ve konuşulan konuların yazılı olarak tespit edilmek üzere düzenlenen ve ilgililer tarafından imzalanan belgedir.
Güvenlik görevlileri ifa ettikleri hizmet sırasında herhangi bir olayı tespit ederken, gördükleri, duydukları, konuştukları ve bizzat yaptıkları araştırmaları açıklamak için hazırladıkları ve imzaladıkları yazılı belgeye de tutanak denir.
Tutanaklar, Kanun hükümleriyle hukukta öngörülen şartlara uygun düzenlendiği takdirde delil niteliği taşıyan ve hukuken aksi sabit oluncaya kadar geçerli belgeler olarak nitelendirilmişlerdir.
Tutanaklar bu özelliklerinden dolayı suçu aydınlatmada birinci derecede geçerli olan belgelerdir.
TUTANAKLARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
a) Şekil şartları
b) İçerik (muhteva) şartları
A)Şekil Şartları
Yasalarımız, tutanakların düzenlenmesinde uygulanacak belli bir ekil şartı aramamaktadır. Ancak, uygulamada geleneksel ve alışılmış yöntem ve kurallar vardır. Bu kurallar;
1-Tutanaklar daktilo ile yazılabileceği gibi gerektiğinde okunaklı olması kaydıyla
el yazısıiledeyazılabilir.
2-Tutanaklar kağıdın yalnız bir yüzüne yazılır.
3- Tutanaklar belli boyuttaki kağıtlara yazılır. Resmi yazılarda olduğu gibi, tutanaklar da tam dosya A4 veya yarım dosya A5 kağıdına yazılır.
4- Tutanakta yer alan olaylar bir zaman sıralamasına göre yer almalıdır.
5- Tutanakların yazılmasına tarih ile başlanır, tarih ile bitirilir.
6- Birden fazla kağıda yazıldıklarında ikinci ve devam eden sayfalarına sayfa numarası verilir. İfade tutanaklarında ikinci sayfadan itibaren kimin ifadesi olduğu kağıdın üst ortasına yazılır.
7- Tutanakların birden fazla kağıda yazılması durumunda son sayfada imza bölümüne ad ve soyadı yazılı olanlara tutanağın her sayfasına adı soyadı yazılmadan imza attırılır. Sonuç bölümünde tutanak kaç sayfa düzenlenmişse yazılır.
8- Tutanakların tanziminde Anayasa ve Kanun dili kullanılır. İmla ve dilbilgisi kurallarına uyulur.
Bir tutanak:
a) Başlık
b) Giriş
c) Metin
d) Sonuç
e) Tarih ve Saat
f) İmza bölümlerinden oluşur.
Yasalar her ne kadar uyulması gerekli şekil şartlarını belirlememişse de, uygulamada birliğin sağlanması için tutanakların kolay okunması ve anlaşılır olması bakımından bu kurallara uyulması gerekir.
b) İçerik Şartları
Yasalar tutanakların belli bir şekle uyularak yazılmasında herhangi bir şart aramazken, içerik olarak bazı şartlara uyulmasını ve tutanak kapsamında bazı kavram ve hususların yer almasını öngörmektedir. Yasanın öngördüğü hukuki şartların biri veya birkaçının noksanlığı tutanağı hukuken geçersiz kılabilmektedir. Tutanak düzenlenirken öngörülen bu hukuki şartlara uyulması, tutanağa geçerli delil olma niteliğini kazandırmaktadır .Tutanak düzenlenirken içeriğinde bulunması gerekli şartları iki ana başlıkta inceleyeceğiz:
a) Hukukun öngördüğü şartlar
b) Tutanakta bulunması gereken diğer hususlar
Hukukun Öngördüğü Şartlar
Mevzuatımız, yazılı belgenin tutanak olarak kabul edilebilmesi için bazı hukuki şartları taşıması gerektiğini öngörmüştür.
Bunlar;
1- Yazılı belgenin TUTANAK olduğunun belirtilmesi,
2- Hangi amaç için (ADLİ-İDARİ) düzenlendiğinin yazılması,
3- Tutanağın düzenlendiği YER’in belirlenmesi,
4- Tutanağın düzenlendiği TARİH’in belirlenmesi,
5- Tutanağın imzalanması ve imzadan çekilme (imtina) söz konusu ise NEDENLERİNİN belirtilmesi,
6- Tutanakta adı geçenlerin beyanlarını ÖZGÜR İRADESİ ile verdiğinin açıkça yazılması,
7- İmzası bulunanlara tutanağın OKUTULDUĞU’nun veya okuma yazma bilmeyenlere OKUNDUĞU’nun belirtilmesi,İfade ve sorgu tutanaklarında yukarıda yazılı şartların yanında;
8- Sorgu tutanaklarında şüpheliye İSNAT edilen suç, MÜDAFİ tayin hakkı ve SUSMA hakkının bulunduğu sanığa söylendiği tutanakta belirtilecektir. Bu haklar yerine getirilmemişse sebepleri yazılacaktır.
Bu hukuki şartların bir veya birkaçının noksanlığı tutanağı geçersiz kılabilmektedir.
Tutanakta Bulunması Gereken Diğer Hususlar
•1- Tutanağın düzenlenme amacına ve konusuna uygun ismi olmalıdır. Böylece yazılı belgenin ilk bakışta tutanak olduğu anlaşılır ve ona göre işlem yapılır. (ifade, yüzleştirme, suç yeri vb.) Başlık bölümünde tutanağın ismi kısa olabileceği gibi uzun da yazılabilinir.
•Ancak, tutanağın ismi çok uzun yazılacaksa veya tutanağın ana amacı ve kapsamını göstermede tereddüt ediliyorsa sadece TUTANAK yazılması yeterlidir. Tutanağın, ismi kağıdın üst orta kısmına BÜYÜK harflerle yazılır.
2- Tutanak, suç veya olayın haber alındığı tarihi ve öğrenme şekline dair bilgileri taşımalıdır.
3- Tutanaklarda suçun işlendiği tarih ve yer belirtilmelidir. Olay yeri için İl ve İlçe adı yazmak yeterli değildir. Olay yeri en ince ayrıntılarına girerek anlatılmalı semt, sokak, bina olarak hatta daire olarak yazılmalıdır. Tutanakta suçun işlendiği tarih yazılmalıdır. Tutanakta suçun işlendiği tarih yazılmalıdır.
(Dava ve Ceza zaman aşımının hesaplanması için önemlidir. Tutanakta tespit edilen tarih, dava ve ceza zaman aşımının başlangıç tarihidir.)
4- Suç yerindeki mevcut iz ve deliller tutanaklarda yer almalıdır.
Suç yerindeki iz ve delillerin bulundukları yer ve durumları çok iyi tespit edilmelidir.
Delillerin, cins, ağırlık, ebat, renk ve diğer özellikleri değiştirilemeyecek şekilde ayrıntılarıyla yazılmalıdır. Suçun niteliğine göre bazı iz ve delillerin mevcut olduğu yazıldığı gibi yokluğu da yazılmalıdır.
5- Tutanaklarda zanlı, mağdur ve tanıklarla ilgili bilgiler bulunmalıdır. Tutanaklarda şahsın suçtaki sıfatı (tanık, mağdur, müşteki, zanlı) tespit edilip yazılır. Adı geçenlerin açık kimlikleri belirtilir. Tutanak içinde isim karışıklığının önlenmesi bakımından bu sıfatlar ismin hemen önüne yazılmalıdır.
6- Tutanaklarda tarafların beyanlarına yer verilebilir. Tarafların olay hakkındaki bilgi ve gördüklerini belirtip suç hakkındaki beyanları kısa ve öz olarak yazılabilir.
7- Tutanakta polisin gözlemleri yazılabilir. Görevlilerin gözlemleri ile tanık ve mağdurdan aldıkları bilgiler ile suçun işleniş şeklinin uyumluluğu kontrol edilmeli ve bu bilgilerin olay yeri, suçun işlenişi ve zanlı ile ilişkisinin uyumlu olup olmadığı tutanakta belirtilmelidir.
8- Araştırma ve soruşturma sonucu meydana çıkan suç unsuru şeylere tutanakta yer verilir. Manevi unsuru teşkil eden ihmal, kast veya kusurun bulunup bulunmadığı açıkça belirtilmelidir
TUTANAKLARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
1. Tutanaklar aksi sabit oluncaya kadar hukuken geçerli belgelerdir.
2. Tutanakta olayın aydınlatılmasına yarayacak iz ve delillere, sanık, mağdur ve tanıklara ait bilgilerin açık olarak belirlenmesi şarttır.
3. Tutanakların başlık ve sonuç bölümünde tutanak oldukları belirtilmektedir.
4. Tutanaklar düzgün, kısa, anlaşılabilir ifade ile yazılmalıdır.
5. Tutanakta suçun unsurları cezayı arttıran ve azaltan veya tamamen ortadan kaldıran sebebler olduğundan bu durumların çok iyi belirtilmesi gerekir
6.Özellikle ifade tutanaklarında ifade verenin kimliği, işlemin yapıldığı yer, tarih ve hazır bulunanlar ile sıfatları mutlaka yazılmalıdır.
7.Birden fazla kullanılan kağıdın her sayfa altı mutlaka imzalanmalı ve sayfaları numaralandırılmalıdır.
8.Tutanaklarda silinti ve kazıntı yapılmamalı, yanlış üzeri çizilerek yanına doğrusu yazılmalıdır.
9.Tutanağın yazımı sırasında kalem veya daktilo değiştirilmez. Ancak, mecbur kalındığında bu durum tutanak içinde belirtilmelidir.
10.Tutanaklar en az üç imzalı olmalıdır.
TUTANAK ÇEŞİTLERİ
1. Olay tespit tutanağı
2. Yakalama tutanağı
3. Arama tutanağı
4. Zaptetme(el koyma) tutanağı
5. Suçüstü tutanağı
6. Yangın tutanağı
7. Trafik kaza tutanağı
8. teslim-tesellüm tutanağı
OLAY YERİ TESPİT TUTANAĞI
TANIM : Suçun işlendiği yerin genel ve özel durumu suç izlerinin ve olay yerinde ele geçen belge ve elde edilen bilgi delil olma özelliğine sahip olanların yazılı olarak tespit eden tutanaktır.
Suç konusu elde edilen eşya veya malın değer, cins miktar şekil renk en boy gibi tanımlayıcı özellikleri yazılır.
CMK’ DA “YAKALAMA VE YAKALANAN KİŞİ
HAKKINDA YAPILACAK İŞLEMLER”
MADDE 90.
(1) Aşağıda belirtilen hâllerde, herkes tarafından geçici olarak yakalama yapılabilir:
a) Kişiye suçu işlerken rastlanması.
b) Suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması.
CMK’ DA “YAKALAMA VE YAKALANAN KİŞİ
HAKKINDA YAPILACAK İŞLEMLER”
MADDE 90. –( devam maddeleri)
(2) Kolluk görevlileri, tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde; Cumhuriyet savcısına veya âmirlerine derhâl başvurma olanağı bulunmadığı takdirde, yakalama yetkisine sahiptirler.
MADDE 90. –( devam maddeleri)
(3) Soruşturma ve kovuşturması şikâyete bağlı olmakla birlikte, çocuklara, beden veya akıl hastalığı, malûllük veya güçsüzlükleri nedeniyle kendilerini idareden aciz bulunanlara karşı işlenen suçüstü hallerinde kişinin yakalanması şikâyete bağlı değildir.
MADDE 90. –( devam maddeleri)
(4) Kolluk, yakalanan kişiye kanunî haklarını derhâl bildirir.
(5) Birinci fıkraya göre yakalanıp kolluğa teslim edilen veya ikinci fıkra uyarınca görevlilerce yakalanan kişi,düzenlenecek soruşturma belgesiyle birlikte hemen Cumhuriyet Savcılığına gönderilir.
MADDE 90. –( devam maddeleri)
(6) Yakalama emrine konu işlemin yerine getirilmesi nedeniyle yakalama emrinin çıkarılma amacının ortadan kalkması durumunda mahkeme, hâkim veya Cumhuriyet savcısı tarafından yakalama emrinin derhâl iadesi istenir.
Yakalanan veya tutuklanan kişilerin nakli
MADDE 93. - (1) Yakalanan veya tutuklanarak bir yerden diğer bir yere nakledilen kişilere, kaçacaklarına ya da kendisi veya başkalarının hayat ve beden bütünlükleri bakımından tehlike arz ettiğine ilişkin belirtilerin varlığı hâllerinde kelepçe takılabilir.
Yakalamanın ilgililere bildirilmesi
MADDE 96. - (1) Soruşturma ve kovuşturması şikâyete bağlı olan suç hakkında 90. maddenin üçüncü fıkrasına göre şikâyetten önce şüpheli yakalanmış olursa şikâyete yetkili olan kimseye ve bunlar birden fazla ise hiç olmazsa birine yakalama bildirilir.
MADDE 97. – (yakalama tutanağı)
(1) Yakalama işlemi bir tutanağa bağlanır. Bu tutanağa yakalananın, hangi suç nedeniyle, hangi koşullarda, hangi yer ve zamanda yakalandığı, yakalamayı kimlerin yaptığı hangi kolluk mensubunca tespit edildiği, haklarının tam olarak anlatıldığı açıkça yazılır.
